Tarihi çok eskilere dayanan tütsü, son günlerde de oldukça popüler. Pek çok alışveriş mecrasında satılan tütsü, birçok evde yakılıyor. İnsanlar üzerinde değişik etkileri olduğu söylenen bu ürünün geçmişe çok eski bir geleneğe kadar uzanıyor. Peki, tütsü yakmak neden bu kadar popüler? Tütsü nedir? Tütsü ne işe yarıyor? Sağlığa faydalı mı yoksa herhangi bir zararı var mı? Tüm bunların cevabı için okumaya devam edin!
Tütsü nedir?
Tütsü, çevreye koku yaymak için yakılan bir maddedir. Aslında, “tütsü” kelimesi Latince “yanmak” kelimesinden türetilmiştir. Tütsü eski zamanlardan beri var olmuştur – eski Mısır, Babil ve Yunanistan’daki dini ritüellerde kullanılmıştır. Yüzyıllar boyunca ve günümüze kadar, dünyanın dört bir yanındaki insanlar aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle tütsü kullanmışlardır:
- Çeşitli dini ritüeller
- Kötü veya hoş olmayan kokuları gidermek
- İblisleri veya kötü ruhları kovma
Tütsü yakma, MÖ 3300 gibi erken bir tarihte Hindistan ve Güney Asya’da keşfedilmiştir. O dönem insanların, ibadet ve dua ritüellerine ek olarak buhur yaktığı bilinmektedir. Bunun sebebi, yukarıda da söylediğim gibi tütsünün çevreyi arındırıp, kötü ruhları uzaklaştırabileceğine dair bir inançtır.
Ayrıca, tütsünün o dönemler ne denli popüler olduğu, 2000 yılı aşkın bir süre önce, baharat ve tütsü ticaretinin doğu ve batı arasında oynadığı ekonomik rolden de anlaşılabilmektedir.
Tütsü neyden yapılır?
Tütsü koku üretebilen aromatik bir malzeme ile onu bir arada tutan yanıcı bir malzemeden oluşur. Tütsü yapmak için kullanılan aromatik malzemeler tipik olarak bitki bazlıdır ve genellikle reçine, ağaç kabukları, tohumlar, kökler ve çiçekler tercih edilir.
Tütsü genellikle doğal malzemelerden yapılır. İlk tütsülerin, adaçayı, reçineler, bitki yağları ve ahşap gibi aromatik kokulara sahip malzemelerden yapıldığı bilinmektedir. Zamanla içerisine; koku ve yanma oranını geliştirmek ve tütsü karışımını bir arada tutmak için daha fazla malzeme eklenmiştir.
Çakmak veya kibritle yakılan tütsülerin ucu, koni, çubuk ve yuvarlak olabilmektedir. Çıkan duman tatlı, hoş bir kokuya sahip olacak şekilde tasarlanmıştır. Ayrıca, kolayca solunabilen partikül madde içerebilir, bu da olası sağlık etkileri olabileceği anlamına gelir
Bununla birlikte tütsü yapımında kullanılan özel bileşenler bölgeye ve üreticiye göre değişebilir. Bazı tütsülerin içerdiği özel aromatik malzemeler şunlardır:
- Tarçın
- Misk
- Mür (Yakın Doğu’da ilaç yapımında ve parfümeride kullanılan kokulu, yapışkan bir reçine türüdür)
- Paçuli (Genellikle nane veya ısırgan otu ailesi olarak adlandırılan Lamiaceae ailesindeki çiçekli bitki türüdür – Türkçede ‘tefarik’ olarak adlandırılır)
- Sandal ağacı
Kullanılan malzemeler değişiklik gösterir, ancak kömür veya odun tozu gibi şeyler içerebilir. Bu maddeler sayesinde Tütsü tutuşur ve hoş kokulu bir duman üretmeye başlar.
Tütsü nasıl yakılır?
Tütsüyü yakmak için önce hafifçe tutuşturmanız gerekir. Örneğin, bir tütsü çubuğunu yakmak için ucunu çakmak veya kibrit kullanarak tutuşturmalısınız. Tütsü tutuşturulduktan sonra, çıkan alevi üfleyerek nazikçe söndürmelisiniz. Sonrasında tütsü yanmaya devam edecek ve kokulu bir duman üretmeye başlayacaktır.
Tütsünün yanma süresi şekline göre değişir. Örneğin, bir tütsü çubuğunun yanma süresi 50 ila 90 dakika arasında değişir. Bu süre sonunda kendi kendine sönecektir. Yine de şu adımları takip etmenizde fayda var:
- Tütsü yakarken bir tütsü brülörü, buhurdanlık veya stand kullanın. Bu malzemeler, yanan tütsü ve külünün tutulmasına yardımcı olacaktır.
- Tütsü tutucuları ateşe dayanıklı bir yüzeye yerleştirin.
- Yanan tütsüyü asla gözetimsiz bırakmayın.
Tütsünün faydaları nelerdir?
Tütsü yüzyıllardır dünya çapında kullanılan bir şeydir. Bununla birlikte sağlığa, zindeliğe faydalı olduğu söylenmektedir. Olası sağlık yararları hakkında sınırlı çalışmalar yapılmış ve mevcut çalışmaların çoğu, tütsü bileşenleri buhur ve mür üzerine odaklanmaktadır. Tütsü yakmak uzun zamandır dini uygulamalar ve meditasyonla ilişkilendirilmiştir. Fakat tütsünün aslında sakinleştirici veya psikoaktif bir etkisi olup olmadığı merak edilmektedir.
2008 yılında yapılan bir çalışma, tütsüyü farelerde denemiş ve buhur reçinesinde, antidepresana benzer bir tepkiye yol açan bir bileşik tanımlamışlardır. Ek olarak, beynin anksiyete ve depresyonla ilişkili bölgelerinde bu bileşiğe bir yanıt görülmüştür. Ayrıca sıcaklık hissi ile ilişkili reseptörleri de aktive ettiği gözlemlenmiştir.
2017’de gerçekleştirilen bir çalışma ise buhur ve mürün içinde bulunan bileşiklerin, farelerde bir anti-enflamatuar etkiye sahip olduğunu tespit etmiştir. Bununla birlikte, bu çalışmalarda araştırmacıların buhur reçinesinden saflaştırılmış bileşiklerle çalıştıklarına dikkat edilmelidir. Tütsü dumanında bulunup bulunmadıklarını ve insanlarda aynı yanıtı gösterip göstermediklerini belirlemek için daha fazla çalışmaya ihtiyaç vardır.
Tütsü sağlığa zararlı mıdır?
Tütsü bileşenlerinin olası sağlık yararları olabileceğini düşündüren bazı veriler olsa da, tam tersi bir durum da söz konusudur. Tütsü dumanı çeşitli bileşenlerden oluşur. Bunlar, tütsünün yanması sonucu oluşan küçük partikülleri ve karbon monoksit de dahil olmak üzere çeşitli gazları içerir. Çeşitli araştırmalar, tütsü yakmayı veya tütsü dumanını teneffüs etmeyi çeşitli zararlı etkilerle ilişkilendirmiştir. Bazı örnekler şu şekildedir:
- 2008’de yapılan bir çalışma Singapur’da uzun süre tütsüye maruz kalan yetişkinlerde, skuamöz hücreli akciğer kanseri gelişme riskinin arttığını gözlemlemiştir.
- 2009 yılında yapılan bir çalışma ise Umman’da tütsüye fazla maruz kalan astımlı çocuklarda hırıltının arttığını tespit etmiştir. Bununla birlikte, tütsü tek başına astıma neden olmaz fakat bir astım atağını tetikleyebilir.
- 2017’de yapılan bir araştırma, tütsünün, özellikle yetişkinlerde yüksek tansiyon riskinin artmasında rol oynayabileceğine dair kanıtlar bulunmuştur.
Sonuç
Tütsü nedir? Tütsü nasıl yakılır? Tütsü neyden yapılır? gibi bir dizi sorunun cevabını hep birlikte gördük. Sonuç olarak tütsünün rahatlatıcı bir etkiye sahip olduğu bir gerçek… Fakat sağlık açısından da belirli riskleri bulunmuyor değil. Dolayısıyla her şeyi tadında bırakmakta fayda var. Ne demişler: Her şeyin fazlası zarar! Aranızda tütsü kullananlar varsa deneyimlerinizi lütfen bizimle paylaşın!
Şu içeriklerimiz de ilginizi çekebilir:
