Volkanik patlamalar, doğanın korkunç yüzünü gösterdiği zamanlardan biridir. Günümüzde yeryüzünde yaklaşık 1500 adet yanardağ bulunmaktadır. Bu korkunç patlamalar, sadece kül ve lav püskürtmeyle kalmayıp, iklimlerin ve dünya tarihinin değişmesine de sebep olmaktadır. Bu yanardağların çoğunluğu; eriyik elementler, tüf ve küllerden oluşmuş konik yapıda olan stratovolkanlardır. Sıvı ve yumuşak halde bulunan içerikleri, içeride basıncın birikmesine olanak tanır ve sonunda yanardağın inanılmaz bir basınçla patlamasına sebep olur. Bu tip yanardağların dik etekleri toprak kaymaları ve piroklastik akıntılar oluşmasına sebebiyet verir. Bütün bu kriterler onları çok tehlikeli yapmaya yeter. İşte yakın dünya tarihinde yaşanmış en büyük volkanik patlamalar…
1. Novarupta – Alaska
6 Haziran 1912 tarihinde aktif hale gelen Novarupta faciası hem dehşet verici hem de müthiş bir patlamaydı. Yaklaşık 4 gün kadar sürede 13 km³ lav ya da saatte 573,2 milyon ton ağırlığında lav aktı. 160 km ötedeki alanlarda bile zeminde 30 cm’den daha yüksek kül birikmesine neden oldu. Yanardağın etrafını saran soğuyan kül o kadar çoktu ki, kül birikintisi orada gerçek bir vadi yarattı. Olayın neticesinde dünyada yaz mevsimi sıcaklarında bir miktar düşüş bile yaşandı. 1900-2000 yıl aralığının en büyük patlamasıydı ve Volkanik Patlayıcılık İndeksi’nden (VEI) 6. seviye patlama olduğu belirtildi. En güçlü patlama 8. seviyedir.
2. Karakatau – Endonezya
Endonezya’da 19. yy’inin en büyük patlamalarından 2 tanesi gerçekleşti. Endonezya’da günümüzde bile 150 adet aktif yanardağ mevcuttur. En büyük iki patlamadan biri, 26 Ağustos 1883’te, Karakatau adalarında gerçekleşti. Yaklaşık 8 km³ lav, patlamanın basıncıyla 80 kilometre yukarıya sıçradı. Bu patlama öylesine şiddetliydi ki hemen ardından dev tsunamiler ortaya çıktı. 6. seviye patlama, bu adanın 3/2’sini yok etti. Oluşan atmosferik sis nedeniyle dünya sıcaklığı birkaç derece düştü. Oluşan tsunamiler diğer adaları vurdu ve bu afet 36.000 insanın hayatını kaybetmesine neden oldu.
3. Tambora Dağı – Endonezya
1815 yılının Nisan ayında Endonezya’nın Sumbawa şehrinde patlayan Tambora Dağı, yanardağların korkunçluğunu bir kez daha gözler önüne serdi. 7. seviye bir patlamaydı. Tambora, 40 kilometre boyunca 19 km³ gaz ve toz içeren tsunamilerin oluşmasına sebebiyet verdi ve diğer adalar tamamen külle kaplandı. Bu olay 10.000 insanın direkt olarak hayatını kaybetmesine neden oldu. Kıtlık gibi dolaylı yollardan ölen insanların sayısı ise 90.000‘i bulmuştu. Bu patlama ardında dev bir kaldera bıraktı.
4. Saint Helens Yanardağı – ABD
18 Mayıs 1980 tarihinde Saint Helens Yanardağı aktif hale geldiğinde Kuzey Amerika’da tehlike zilleri çalmaya başladı. 5,1 şiddetinde meydana gelen bir deprem, kül ve gazların 400 metre havaya sıçramasına sebep oldu. Zararları 370 km² boyunca izlendi, ayrıca 250 km uzunluğunda otoyol kullanılamaz hale geldi. Bu facia tamı tamına 1.2 milyar dolar değerinde zarar oluşturdu. Bu felakette 57 kişi öldü.
5. Vezüv Yanardağı – İtalya
24 Ağustos M.S. 79 tarihinde aktifleşen Vezüv, Roma kentleri Pompeii ve Herkulaneum’u haritadan sildi. Pompeii felaketten önce verimli topraklara sahip, adeta cennetten bir köşeydi ayrıca içerisinde uygar ve gelişmiş bir toplumu barındırıyordu. Herkulaneum ise Romalı zenginlerin tatil beldesiydi. Ancak bu yaşanan felaket içerisindeki tüm insanlarla birlikte diğer bütün uygarlığı külün altına gömdü. Günümüzde halen Pompeii kenti bölgesinden külle kaplanıp taşlanmış insan ve eşyalar çıkmaktadır.
6. Pinatubo Yanardağı – Filipinler
15 Haziran 1991 tarihinde aktifleşen Pinatubo, Filipinler’in Luzon kentinin nüfusça yoğun bir kısmını vurdu. Bu patlama 800 kişinin hayatını kaybetmesine ve 100.000 insanın evsiz kalmasına sebep olmuştur.
7. Pelée Dağı – Martinik
1908 yılının Mayıs ayında, Pelee dağından kuvvetli bir patlamayla su ve lav karışımı bir nehir akmaya başladı ve bu lav nehri dağ yamacından aşağıya doğru hızla yolunu sürdürdü. Bu patlama tsunamiler oluşturdu. Böcekler ve tehlikeli sürüngenler lavın etkisinden şehirlere kaçarak insanların güvenliklerini tehdit edecek hale geldiler. Sadece engerek yılanı türünün sokmaları şehirde 50 kişinin ölümüne yol açtı. Takvim 8 Mayıs’ı gösterdiğinde yanardağ aktifleşti ve Saint Pierre’de 30.000 kişinin ölümüne sebep olan bu patlama gerçekleşti.
8. Nevado del Ruiz – Kolombiya
124 km² büyüklüğündeki Nevado del Ruiz, devasa bir stratovolkandır. 13 Kasım 1985’te aktifleşen bu yanardağın zirvesinde ve yamaçlarında bulunan karlar sıcak lavların etkisiyle eriyip şehre doğru akmaya başladı. Diğer nehirler eriyip gelen aşırı suyu kaldıramayınca bütün sular şehri adeta silip süpürdü. Oluşan bu selde 23.000 insan öldü.
İlginizi çekebilir:
