Piyasada birbirinden farklı ve çok çeşitli takviye edici gıdaya rastlıyoruz. Özellikle de Covid-19 pandemi dönemiyle birlikte bu ürünlerin oranı giderek artmış durumda. Fakat ‘bu gıda takviyeleri ne kadar sağlıklı? Takviye edici gıdaları kimler, ne kadar kullanmalı?’ bilmiyoruz. İşte, içeriğimin konusu da tam olarak bu!
İnceleme
Takviye Edici Gıda Nedir?
Diyet veya besin takviyeleri olarak da adlandırılan takviye edici gıdaların ardındaki fikir, yeterli miktarlarda tüketilemeyecek besinlerin vücuda alınmasını sağlamaktır. Gıda takviyeleri vitaminler, mineraller, amino asitler, yağ asitleri ve hap, tablet, kapsül, sıvı vb. şeklinde verilen diğer maddelerden oluşmaktadır.
Takviyeler çeşitli dozlarda ve farklı kombinasyonlarda mevcuttur. Bununla birlikte, vücudun olması gerektiği gibi çalışması için her besinden sadece belirli bir miktar alması gerekir. Daha yüksek miktarlar veya aşırı kullanım, insan sağlığı açısından iyi değildir. Ne demişler: Her şeyin fazlası zarar!
Bazı maddeler, yüksek dozda alındığında olumsuz etkileri olabilir ve insanlar için zararlı hale gelebilirler. Tüketicilerin sağlığını korumak amacıyla, takviyeler yasalara uygun bir şekilde bir günlük doz önerisi ve bu dozu aşmamak için bir uyarı beyanı ile satılabilir.
Takviye edici gıdalar ne kadar kullanılıyor?
İstatistiklere göre Almanya ve Danimarka’da (yetişkin nüfusun %43 ve %59’u) yaygın olarak takviye edici gıda kullanmaktadır. Ancak bu oran İrlanda ve İspanya’da daha azdır (%23 ve %9). Bu konuda yapılan pek çok çalışma sonucu kadınların takviye edici gıdaları erkeklerden daha fazla kullandığı belirlenmiştir.
Takviye edici gıdalar nelerden oluşur?
Gıda takviyeleri, konsantre besin kaynakları (yani mineral ve vitaminler) veya “doz” şeklinde pazarlanan besleyici veya fizyolojik etkiye sahip diğer maddelerdir (haplar, tabletler, kapsüller, ölçülen dozlarda sıvılar vs.). Gıda takviyelerinde vitaminler, mineraller, amino asitler, esansiyel yağ asitleri, lif ve farklı bitkiler ve bitki özleri gibi çok çeşitli besinler ve diğer bileşenler bulunabilir.
Takviye edici gıdalar ne işe yarar?
Gıda takviyeleri, beslenme eksikliklerini düzeltmeyi, belirli besinlerin yeterli alımını sürdürmeyi ve yine belirli fizyolojik işlevleri desteklemeyi amaçlar. Bunlar tıbbi ürünler değildir ve bu nedenle farmakolojik, immünolojik veya metabolik bir etki gösteremezler. Bu nedenle kullanımları, insanlarda hastalıkları tedavi etmek, önlemek veya fizyolojik işlevleri değiştirmek için tasarlanmamıştır.
Beslenme şekliniz, belirli bir besinden yoksunsa, bu boşluğu doldurmak için bir gıda takviyesine ihtiyacınız olabilir. Çoğu zaman, yalnızca geçici olarak bir ek takviye almanız yeterlidir. Örneğin, hamileyseniz, bebeğiniz doğana kadar veya emzirmeyi bitirene kadar takviye edici gıdalar kullanmanız sizin için iyi olabilir. Fakat kronik bir sağlık sorunu gibi durumlarda, daha uzun bir süre için ek takviye almak gerekebilir.
Takviye edici gıdaları kimler kullanmalı?
Araştırmalara göre pek çok kişi ihtiyacı olmadığı halde gıda takviyeleri kullanıyor. Yeterli beslendiğinizi düşünüyor ve yeterli vitamini alıyorsanız, bu durum takviyelere ihtiyacınız olmadığı anlamına geliyor. Bununla birlikte kimileri normal beslenme düzenlerinde belirli gıda ve vitaminlerden mahrum kalabiliyor. Böyle kişiler için takviye edici gıda kullanmak daha mantıklı oluyor.
Aşağıdaki durumlarda takviye edici gıda almak gerekebiliyor:
- Hamilelik veya emzirme dönemi
- Yaşlılık ve yetersiz beslenme
- Vücudun ihtiyaç duyduğu besinleri ememeyeceği bir sağlık sorunu (kronik böbrek hastalığı ve diyalize girme gibi durumlar)
- Belirli bir besine güçlü bir şekilde ihtiyaç duyma (Osteoporoz ‘kemik erimesi’ riskinden dolayı meydana gelen fazla kalsiyum ihtiyacı gibi durumlar)
- Kısıtlı beslenme (Et yememe ve yeterince demir almama gibi durumlar)
- Vitamin eksikliği (D vitamini veya B12 vitamini gibi)
Takviye edici gıda kullanmanın riskleri nelerdir?
Vücut her besinden belirli bir miktara ihtiyaç duyarken, daha yüksek miktarlarda takviye almak sağlık açısından olumlu bir durum değildir. İhtiyacınızdan fazlasını almak çoğu zaman vücudunuza ve sağlığınıza zarar verebilir.
Örneğin, yüksek dozlarda B6 vitamini sinir sistemine zarar verebilir ve hamileyken A, C veya E vitamini takviyeleri almak bebeğinizde ciddi sorunlara neden olabilir. Bazı takviyeler, kullandığınız diğer ilaçlarla da etkileşime girebilir.
Dolayısıyla almayı planladığınız takviyelerin güvenli olduğundan emin olmanın en iyi yolu, alanında uzman bir doktora danışmaktır.
Yaş ve yaşam biçimi gibi çeşitli kategorilere göre ihtiyaç duyulan takviye edici gıdalar aşağıda verilmiştir:
- 50 yaş üstü insanlar: D vitamini, B 12 vitamini, folat (Folik asit) (Çok kırılgan yaşlılar, düşük doz multivitamin takviyesinden yararlanabilir)
- Doğum yapan veya yapmak üzere olan kadınlar: Folik asit ve D vitamini
- 5 yaşın altındaki çocuklar: A vitamini, C vitamini, D vitamini (İştahlı ve çok çeşitli yiyecekler yiyebilen çocukların bunlara ihtiyacı olmayabilir)
- Emziren kadınlar: D vitamini
- Yetersiz güneşe maruz kalan veya daha koyu tenli insanlar: D vitamini
- Veganlar: B12 vitamini ve D vitamini
Sonuç
Sonuç itibariyle dozunda kullanıldığı sürece takviye edici gıdaların sağlığa zararı olmamaktadır. Tabii ki bu kişiden kişiye, belirli hassasiyetlere veya düzenli olarak kullanılan ilaçlarla girilen etkileşim gibi pek çok faktöre bağlı olarak değişebilir. Dolayısıyla herhangi bir gıda takviyesi olmadan önce mutlaka doktorunuza danışın ve gerekli testleri yaptırın!
Aşağıdaki yazılarımız da ayrıca ilginizi çekebilir:
